Ból brzucha to jedna z najczęstszych dolegliwości, z jaką pacjenci zgłaszają się do lekarza – jednak nie każdy wie, że może on sygnalizować zapalenie wyrostka robaczkowego. To stosunkowo niewielki narząd, który w przebiegu stanu zapalnego potrafi stanowić bezpośrednie zagrożenie życia. Choć ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego nie da się przewidzieć, jego objawy bywają na tyle charakterystyczne, że wczesna reakcja może uratować zdrowie. Kiedy zwykły ból brzucha powinien wzbudzić niepokój? Dowiedz się, czym jest wyrostek robaczkowy, jak rozpoznać sygnały alarmowe i dlaczego nie warto ich bagatelizować.
Wyrostek robaczkowy - jaką pełni funkcję w organizmie?
Przez wiele lat wyrostek robaczkowy był uznawany za narząd szczątkowy, pozbawiony istotnej roli – coś, co ewolucja zostawiła przypadkiem. Dziś wiemy już, że choć niewielki, może pełnić ważną funkcję w układzie odpornościowym. Wyrostek robaczkowy znajduje się w okolicy kątnicy i zawiera dużą ilość tkanki chłonnej, wspierającej rozwój limfocytów B oraz produkcję przeciwciał, zwłaszcza immunoglobuliny A. To właśnie dlatego uważa się, że odgrywa rolę w ochronie przewodu pokarmowego i w zachowaniu równowagi mikrobiologicznej jelit.
Co więcej, jego usunięcie – choć najczęściej nie powoduje widocznych skutków – może wiązać się z nieco większym ryzykiem niektórych infekcji i powikłań, jak sepsa. W świetle aktualnych badań warto więc przestać postrzegać ten narząd jako zbędny, a raczej jako część układu immunologicznego, która – choć niewielka – pełni określoną rolę, zanim dojdzie do zapalenia wyrostka robaczkowego.
Przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego
Zapalenie wyrostka robaczkowego może rozwinąć się nagle, często bez wcześniejszych objawów, i wymaga szybkiej interwencji. Chociaż mechanizm jego powstawania jest dobrze poznany, przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego mogą być różnorodne i zależą m.in. od wieku, stylu życia czy indywidualnych predyspozycji pacjenta. Kluczową rolę odgrywa tutaj niedrożność jego światła, która prowadzi do zastoju treści, wzrostu ciśnienia, rozwoju bakterii i ostatecznie – stanu zapalnego wyrostka robaczkowego.
Do najczęstszych przyczyn zapalenia wyrostka robaczkowego, należą:
- kamienie kałowe blokujące światło wyrostka,
- rozrost tkanki chłonnej, zwłaszcza u dzieci i młodzieży,
- pasożyty przewodu pokarmowego, np. owsiki czy glista ludzka,
- ciała obce (np. fragmenty jedzenia, pestki),
- nowotwory, choć występują rzadko,
- obrzęk błony śluzowej na tle infekcyjnym.
Warto podkreślić, że niektóre przypadki mają charakter idiopatyczny – czyli nie udaje się jednoznacznie wskazać czynnika sprawczego. Niezależnie od przyczyny, stan zapalny wyrostka robaczkowego może szybko przejść w powikłania, takie jak perforacja, ropień czy rozlane zapalenie otrzewnej, dlatego tak istotne jest szybkie rozpoznanie i leczenie.
W naszym centrum medycznym szybko umówisz się na wizytę z lekarzem. Skontaktuj się z nami pod numerem 12 333 777 1 lub skorzystaj z całodobowej rejestracji online!
Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego – gdzie boli?
Jednym z najczęstszych powodów wizyt na izbie przyjęć jest silny ból brzucha, który może być sygnałem rozwijającego się zapalenia wyrostka robaczkowego. Początkowo ból ten jest trudny do zlokalizowania – często pojawia się w okolicy pępka lub śródbrzusza i może przypominać niestrawność. Z czasem, w miarę postępującego procesu zapalnego, przemieszcza się do okolicy prawego dołu biodrowego i staje się bardziej intensywny oraz stały. Typowa lokalizacja i charakter dolegliwości to kluczowe elementy przy podejrzeniu ostrego zapalenia.
Charakterystyczne objawy zapalenia wyrostka robaczkowego to:
- ból brzucha początkowo w środkowej części, później po prawej stronie brzucha,
- nasilenie bólu przy kaszlu, chodzeniu lub ucisku (objaw Blumberga, objaw Jaworskiego),
- brak apetytu i uczucie mdłości,
- wzrost temperatury ciała, często z towarzyszącymi dreszczami,
- słaba perystaltyka jelit i wzdęcia,
- bolesność podczas badania palpacyjnego w prawym dole biodrowym.
U niektórych pacjentów ból może mieć nietypowy przebieg – szczególnie u dzieci, kobiet w ciąży lub osób starszych. W takich przypadkach może być odczuwany w innym miejscu jamy brzusznej, co utrudnia rozpoznanie zapalenia. Dlatego każde podejrzenie zapalenia wyrostka robaczkowego powinno być skonsultowane z lekarzem, zwłaszcza gdy ból wyrostka nasila się z godziny na godzinę i towarzyszą mu dodatkowe objawy ogólnoustrojowe.
Jak wygląda diagnostyka zapalenia wyrostka robaczkowego?
Rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego opiera się na dokładnym wywiadzie medycznym, badaniu fizykalnym oraz wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych. Kluczowe znaczenie ma obserwacja kolejności występowania objawów – zwłaszcza migracji bólu do okolicy prawego dołu biodrowego i pojawienia się objawów otrzewnowych, takich jak objaw Blumberga. W badaniach krwi często stwierdza się podwyższone stężenie białka ostrej fazy CRP oraz leukocytozę, które potwierdzają obecność stanu zapalnego.
W diagnostyce zapalenia istotną rolę odgrywają badania obrazowe. W przypadku wątpliwości diagnostycznych lub nietypowego przebiegu choroby wykonuje się usg jamy brzusznej, które może uwidocznić powiększony i pogrubiały wyrostek. Czułość tej metody jest jednak ograniczona u osób z nadwagą lub przy nietypowym położeniu narządu. W bardziej zaawansowanych przypadkach stosuje się tomografię komputerową, która pozwala precyzyjnie ocenić obecność stanu zapalnego w jamie brzusznej, obecność płynu, pogrubienie ściany wyrostka, a także wykluczyć inne przyczyny bólu brzucha.
U kobiet w wieku rozrodczym ważne jest wykluczenie ciąży pozamacicznej, a u starszych pacjentów – nowotworu kątnicy. Niekiedy konieczne bywa zastosowanie dodatkowych skal klinicznych, takich jak Alvarado czy AIR, które zwiększają trafność wstępnego rozpoznania zapalenia wyrostka robaczkowego i pomagają podjąć decyzję o dalszym leczeniu. Szybkie i precyzyjne działanie w tym zakresie ma kluczowe znaczenie, ponieważ nieleczone zapalenie może prowadzić do poważnych powikłań, w tym perforacji wyrostka czy rozlanego zapalenia otrzewnej.
Na czym polega operacja usunięcia wyrostka (appendektomia)?
Chirurgiczne usunięcie wyrostka robaczkowego, czyli appendektomia, to standardowe postępowanie w przypadku ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego. Zabieg ten wykonywany jest zazwyczaj w trybie pilnym, w znieczuleniu ogólnym, a jego celem jest zapobieżenie perforacji wyrostka oraz rozwinięciu się rozlanego zapalenia otrzewnej. Współczesna medycyna oferuje dwie główne metody operacyjne – klasyczną laparotomię oraz coraz częściej stosowaną, małoinwazyjną laparoskopię.
W trakcie zabiegu chirurg lokalizuje okolicę wyrostka robaczkowego, odcina go u podstawy i zabezpiecza kikut, by zapobiec zakażeniu jamy brzusznej. W niektórych przypadkach, np. przy perforacji wyrostka lub obecności ropnia, konieczne jest również oczyszczenie i drenowanie jamy brzusznej. W powikłanych przypadkach operacja może być bardziej rozległa i obejmować częściowe usunięcie jelita ślepego lub nawet wykonanie prawostronnej hemikolektomii, szczególnie gdy w obrębie podstawy wyrostka rozwija się martwica odcinka ściany.
Po usunięciu wyrostka robaczkowego pacjent pozostaje pod obserwacją, a w razie potrzeby stosuje się antybiotykoterapię, zwłaszcza w przypadkach z podejrzeniem lub obecnością zapalenia otrzewnej. Dzięki postępowi w technikach operacyjnych i szybkiemu rozpoznaniu, większość pacjentów szybko wraca do zdrowia, a powikłania – takie jak zakażenie miejsca operowanego czy ropnia okołowyrostkowego – zdarzają się stosunkowo rzadko.
Źródła:
J. Caballero-Alvarado, V. Torres, K. Peralta, C. Corvera, Powikłane ostre zapalenie wyrostka robaczkowego z zajęciem podstawy wyrostka robaczkowego: Przegląd strategii leczenia operacyjnego (2023). Dostęp: 17.06.2025
A. Akash, N. Saxena, Powierzchowne zakażenie miejsca operowanego w odroczonym pierwotnym i pierwotnym zamknięciu rany w powikłanym zapaleniu wyrostka robaczkowego (2023). Dostęp: 17.06.2025
A. Chwarścianek, A. Skórzewski, M. Jagielski, M. Jackowski, Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. Omówienie aktualnego postępowania diagnostyczno-terapeutycznego (2024). Dostęp: 17.06.2025
