Refluks żołądkowo przełykowy to jedna z najczęstszych dolegliwości przewodu pokarmowego, która może znacząco obniżać komfort życia. Choroba refluksowa przełyku nie dotyczy wyłącznie układu trawiennego – jej objawy bywają zaskakująco różnorodne i często są mylone z innymi schorzeniami. Czy wiesz, że nieleczona choroba refluksowa przełyku może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zwężenie przełyku czy rak gruczołowy przełyku? Wpływ refluksu żołądka na codzienne funkcjonowanie bywa bagatelizowany, choć potrafi utrudnić zarówno sen, jak i zwykły posiłek. W ostatnich latach wzrosła częstość występowania objawów refluksu, co wiąże się m.in. ze stylem życia i niektórymi przyjmowanymi lekami. W tym artykule przedstawimy kompleksowe spojrzenie na chorobę refluksową przełyku – jej mechanizmy, skutki i sprawdzone sposoby łagodzenia dolegliwości.
Jakie są przyczyny refluksu żołądkowego?
Przyczyny choroby refluksowej przełyku są złożone i najczęściej wynikają z zaburzenia pracy dolnego zwieracza przełyku, który przestaje pełnić funkcję bariery chroniącej przed zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku. Upośledzenie jego działania, określane jako dysfunkcje dolnego zwieracza przełyku, może być spowodowane przez czynniki anatomiczne (np. przepuklina rozworu przełykowego), zaburzenia motoryki przełyku, opóźnione opróżnianie żołądka, a także przewlekły wzrost ciśnienia w jamie brzusznej.
Do najczęstszych przyczyn choroby refluksowej przełyku zalicza się również niektóre zaburzenia hormonalne, choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca, twardzina układowa), a także przewlekłe stosowanie leków, takich jak blokery kanału wapniowego, doustne środki antykoncepcyjne czy niektóre leki przeciwdepresyjne. Istotną rolę odgrywają także czynniki środowiskowe – palenie tytoniu, nadwaga, siedzący tryb życia i dieta bogata w tłuszcze mogą nasilać objawy refluksu żołądkowo przełykowego i zwiększać ryzyko rozwoju choroby.
Nie bez znaczenia pozostaje również stres, który zaburza wydzielanie kwasu żołądkowego i może pogłębiać pobudzanie soków trawiennych. Należy pamiętać, że przyczyny choroby refluksowej przełyku często nakładają się na siebie, a ich identyfikacja jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Świadomość czynników wywołujących refluks żołądka pozwala nie tylko na lepsze zrozumienie objawów choroby refluksowej, ale także na skuteczne działanie profilaktyczne i terapeutyczne.
Objawy refluksu – co powinno zaniepokoić?
Objawy choroby refluksowej przełyku mogą być bardzo różnorodne i nie zawsze łatwe do rozpoznania, co sprawia, że wiele osób przez długi czas nie łączy ich z chorobą refluksową przełyku. Wśród dolegliwości dominują tzw. objawy typowe, ale coraz częściej obserwuje się także objawy nietypowe, które mogą sugerować inne schorzenia. Warto wiedzieć, które symptomy powinny skłonić do konsultacji lekarskiej, zwłaszcza gdy utrzymują się przewlekle lub nasilają.
Do typowych objawów refluksu żołądkowo przełykowego należą:
- uczucie pieczenia za mostkiem (zgaga), szczególnie po posiłkach lub w pozycji leżącej,
- uczucie cofania treści żołądkowej do przełyku, czasem nawet do jamy ustnej,
- ból gardła, chrypka, suchy kaszel, zwłaszcza nocą lub rano,
- ból w klatce piersiowej, który może przypominać objawy choroby niedokrwiennej serca,
- zaburzenia połykania (dysfagia), odczucie zalegania pokarmu w przełyku,
- niezamierzone zmniejszenie masy ciała, przewlekłe nudności, odbijanie, a także nadmierne ślinienie.
W niektórych przypadkach objawy choroby refluksowej przełyku mają charakter pozaprzełykowy – mogą objawiać się jako zapalenie gardła, refluksowy kaszel, a nawet nasilenie astmy czy problemy stomatologiczne związane z erozją szkliwa. Szczególną uwagę należy zwrócić na objawy alarmowe, takie jak krwiste wymioty, smoliste stolce, przewlekła niedokrwistość lub znaczna utrata masy ciała – mogą one świadczyć o poważnych powikłaniach, takich jak zwężenie przełyku lub rozwój raka gruczołowego przełyku.
Z uwagi na to, że objawy refluksu żołądka bywają niespecyficzne, ich dokładna analiza oraz wczesna diagnoza są kluczowe dla zapobiegania rozwoju choroby refluksowej przełyku i poważnych konsekwencji zdrowotnych.
W naszym centrum medycznym szybko umówisz się na wizytę z lekarzem. Skontaktuj się z nami pod numerem 12 333 777 1 lub skorzystaj z całodobowej rejestracji online!
Leczeniu refluksu – kiedy warto zgłosić się do internisty?
Leczenie choroby refluksowej przełyku zależy od stopnia nasilenia objawów oraz obecności ewentualnych powikłań. Choć wiele osób sięga początkowo po dostępne bez recepty leki zobojętniające kwas solny, długotrwałe lub nawracające objawy refluksu żołądkowo przełykowego wymagają konsultacji lekarskiej. Internista odgrywa kluczową rolę w diagnostyce i prowadzeniu leczenia refluksu, zwłaszcza gdy objawy nasilają się mimo modyfikacji stylu życia lub stosowania preparatów doraźnych.
Do lekarza warto zgłosić się, gdy występują objawy nietypowe, np. przewlekły kaszel, ból gardła, zaburzenia połykania lub uczucie bólu w klatce piersiowej, ponieważ mogą one świadczyć o zaawansowanym stadium choroby refluksowej przełyku. Internista oceni, czy konieczne jest leczenie farmakologiczne, badanie endoskopowe, a w przypadku podejrzenia powikłań – dalsza diagnostyka lub skierowanie do gastrologa. Nieleczona choroba refluksowa przełyku może prowadzić do takich powikłań jak uszkodzenie błony śluzowej przełyku, refluksowa przełyku, a nawet rak gruczołowy przełyku.
Wczesne rozpoznanie i odpowiednio dobrane leczenie refluksu pozwalają nie tylko skutecznie złagodzić uciążliwe objawy choroby, ale także zapobiegać jej progresji i nawrotom. Internista, jako pierwszy specjalista, do którego trafia pacjent z objawami choroby refluksowej, pełni ważną rolę w ocenie wskazań do leczenia farmakologicznego lub leczenia niefarmakologicznego oraz we wdrożeniu leczenia podtrzymującego.
Leki na refluks – co pomaga i jak długo można je stosować?
Leczenie farmakologiczne jest podstawą terapii u większości pacjentów z chorobą refluksową przełyku. Najczęściej stosowaną grupą leków są inhibitory pompy protonowej, które skutecznie hamują wydzielanie kwasu solnego, prowadząc do gojenia się uszkodzeń błony śluzowej przełyku i łagodzenia objawów refluksu żołądkowo przełykowego. W standardowym schemacie leczenia refluksu, IPP przyjmuje się przez 4–8 tygodni, najczęściej 30–60 minut przed posiłkiem, a u niektórych pacjentów konieczna jest terapia podtrzymująca lub przerywana, zależnie od stopnia nasilenia objawów.
U części chorych skuteczność leczenia zwiększa się po dołączeniu leków zobojętniających kwas solny, preparatów barierowych (np. zawierających kwas hialuronowy i siarczan chondroityny) lub leków prokinetycznych, które wspomagają opróżnianie żołądka i poprawiają motorykę przełyku. Warto jednak podkreślić, że leczenie refluksu zależy od dokładnej diagnozy – w przypadku objawów opornych na leczenie może być konieczne zastosowanie pH-metrii z impedancją, by potwierdzić obecność refluksu kwaśnego lub niekwaśnego.
Chociaż inhibitory pompy protonowej są uznawane za bezpieczne, długotrwałe ich stosowanie powinno być prowadzone pod kontrolą lekarza, ze względu na możliwe działania niepożądane, takie jak niedobory witaminy B12, magnezu czy zaburzenia mikroflory jelitowej. Leczenie podtrzymujące powinno opierać się na najmniejszej skutecznej dawce, a w przypadkach o łagodnym przebiegu choroby refluksowej możliwe jest leczenie „na żądanie” lub okresowe odstawienie leków. Nie zaleca się natomiast rutynowego stosowania leków prokinetycznych bez wyraźnych wskazań, a leczenie chirurgiczne powinno być rozważane tylko u pacjentów z potwierdzonym silnym refluksem i brakiem skuteczności terapii farmakologicznej.
Dobór leków i czas ich stosowania musi być zawsze dostosowany do indywidualnego przebiegu choroby, obecności powikłań oraz odpowiedzi pacjenta na dotychczasowe leczenie. Skuteczne leczenie choroby refluksowej przełyku wymaga nie tylko farmakoterapii, ale także stałego monitorowania objawów i modyfikacji stylu życia.
Dieta przy refluksie – co jeść, a czego unikać?
Odpowiednio zbilansowana dieta to nieodzowny element leczenia refluksu żołądkowo przełykowego i jeden z najskuteczniejszych sposobów na zmniejszenie nasilenia objawów choroby refluksowej przełyku. Prawidłowe nawyki żywieniowe wspierają terapię farmakologiczną, a niekiedy pozwalają ograniczyć jej zakres. Kluczowe znaczenie ma eliminacja produktów, które nasilają objawy i zwiększają ryzyko zarzucania treści żołądkowej do przełyku, a także regularność posiłków oraz odpowiednia technika ich spożywania.
W diecie łagodzącej objawy refluksu żołądkowo przełykowego warto uwzględniać:
- gotowane warzywa, pieczone ziemniaki, kasze drobnoziarniste, jasne pieczywo pszenne lub graham,
- chude mięsa (np. kurczak, indyk, cielęcina), gotowane lub pieczone bez tłuszczu,
- produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, jogurty naturalne, kefiry, maślanki,
- ryby o niskiej zawartości tłuszczu, jaja gotowane na miękko lub w koszulce,
- oliwę z oliwek i olej rzepakowy w umiarkowanych ilościach.
Szczególną uwagę należy zwrócić na produkty i nawyki, które nasilają objawy refluksu:
- tłuste i smażone potrawy, sery pleśniowe, śmietanę, czekoladę i kakao,
- ostre przyprawy, napoje gazowane, mięte, pomidory i przetwory pomidorowe,
- spożywanie dużych posiłków oraz jedzenie tuż przed snem,
- palenie tytoniu i dieta obciążona przewlekłym nadużywaniem alkoholu.
Dieta powinna także zawierać składniki, które łagodzą pobudzanie soków trawiennych i nie prowadzą do podrażnień błony śluzowej przełyku. Posiłki należy spożywać spokojnie, bez pośpiechu, najlepiej w pozycji siedzącej, a ostatni posiłek powinien być zjedzony minimum 3 godziny przed snem. U wielu osób pomocne okazuje się również unikanie pozycji leżącej bezpośrednio po jedzeniu oraz spanie z uniesioną górną częścią ciała.
Warto pamiętać, że zakres ograniczeń dietetycznych należy zawsze dopasować indywidualnie, obserwując reakcję organizmu. Zbyt rygorystyczne eliminacje mogą prowadzić do niedoborów, dlatego ważne jest, aby plan diety był nie tylko bezpieczny i skuteczny, ale również zbilansowany. Profesjonalne wsparcie dietetyczne bywa w tym przypadku nieocenione.
Źródła:
A. Świdnicka-Siergiejko, T. Marek, D. Waśko-Czopnik, A. Gąsiorowska, B. Skrzydło-Radomańska, M. Janiak, J. Reguła, G. Rydzewska, G. Wallner, A. Dąbrowski – Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w chorobie refluksowej przełyku. Konsensus Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii (2022). Dostęp: 30.04.2025
D. Waśko-Czopnik – Choroba refluksowa przełyku – jak diagnozować i leczyć w gabinecie lekarza POZ (2020). Dostęp: 30.04.2025
D. Waśko-Czopnik, A. Gąsiorowska, M. Janiak, B. Skrzydło-Radomańska, J. Drobnik, M. Babicki, A. Mastalerz-Migas, G. Rydzewska – Rekomendacje dla lekarzy rodzinnych dotyczące diagnostyki i leczenia choroby refluksowej przełyku (2024). Dostęp: 30.04.2025
Zespół Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej – Zalecenia dietetyczne – choroba refluksowa przełyku (2023). Dostęp: 30.04.2025
