Padaczka to jedno z najczęściej występujących schorzeń neurologicznych, które wciąż wzbudza wiele emocji i nieporozumień. Charakterystyczne napady padaczkowe mogą pojawić się nagle, często w najmniej spodziewanym momencie, wpływając na codzienne życie chorego. Co naprawdę dzieje się w mózgu podczas ataku epilepsji? Mimo rozwoju medycyny i dostępności leków przeciwpadaczkowych, społeczne postrzeganie epilepsji często opiera się na stereotypach. Tymczasem nowoczesna diagnostyka padaczki oraz skuteczne leczenie pozwalają wielu pacjentom zachować niezależność i komfort życia. Warto poznać fakty i możliwości, jakie oferuje współczesna neurologia.
Najczęstsze przyczyny padaczki
Padaczka może mieć wiele różnych źródeł, a jej rozwój często jest wynikiem złożonych procesów zachodzących w mózgu. Wśród najczęstszych czynników ryzyka wymienia się urazy głowy, udar mózgu, guzy mózgu oraz zapalenie mózgu czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. U części pacjentów przyczyny padaczki są genetyczne – mogą występować w związku z odziedziczoną predyspozycją do nieprawidłowych wyładowań bioelektrycznych. Wśród dzieci i młodzieży częstą rolę odgrywają wady rozwojowe mózgu oraz niektóre choroby metaboliczne, natomiast u osób starszych epilepsja często wiąże się z chorobą Alzheimera lub powikłaniami po udarze. Padaczka może być również efektem nowotworów ośrodkowego układu nerwowego, zaburzeń świadomości spowodowanych zatruciami lub przebytych urazów mózgu. W niektórych przypadkach przyczyny napadów padaczkowych pozostają nieznane, mimo przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki, co określane jest jako padaczka idiopatyczna.
Znajomość czynników takich jak urazy mózgu, choroby zakaźne czy obecność zmian strukturalnych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego ma kluczowe znaczenie dla rozpoznania padaczki i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Wczesne wykrycie przyczyny choroby zwiększa szansę na skuteczną kontrolę objawów oraz całkowite ustąpienie napadów padaczkowych.
Objawy napadów padaczkowych
Napady padaczkowe mogą przybierać różne formy – od subtelnych zaburzeń świadomości po gwałtowne drgawki całego ciała. Objawy padaczki zależą przede wszystkim od typu napadu, jego lokalizacji w mózgu oraz wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Dla wielu osób atak epilepsji kojarzy się wyłącznie z utratą przytomności i drgawkami, jednak spektrum objawów jest znacznie szersze.
Do najczęściej występujących objawów padaczki należą:
- napady drgawkowe – nagłe, mimowolne skurcze mięśni, obejmujące jedną część ciała lub całe ciało (napady padaczkowe toniczne, kloniczne, toniczno-kloniczne),
- napady nieświadomości – krótkotrwała utrata kontaktu z otoczeniem, często bez upadku, szczególnie u dzieci,
- utrata przytomności – typowa dla napadów padaczkowych uogólnionych, może wystąpić nagle i bez ostrzeżenia,
- zaburzenia czucia, widzenia, słyszenia lub emocji – tzw. aura, czyli objawy poprzedzające napad (np. uczucie déjà vu, niepokój, halucynacje wzrokowe lub słuchowe),
- nagła utrata napięcia mięśniowego – czyli napady atoniczne, prowadzące do upadku bez kontroli,
- szarpnięcia kończyn lub twarzy – charakterystyczne dla napadów mioklonicznych, często pojawiające się rano,
- zawieszenie się i brak reakcji na bodźce – szczególnie u dzieci z napadami nieświadomości.
Warto podkreślić, że objawy epilepsji nie zawsze są łatwe do rozpoznania – niektóre napady padaczkowe mogą wyglądać jak omdlenie, nagła senność, a nawet stan emocjonalnego „odcięcia się” od rzeczywistości. Dlatego tak ważne jest, aby każdorazowo po podejrzeniu napadu przeprowadzić dokładne badanie neurologiczne. Rozpoznanie padaczki opiera się nie tylko na obserwacji objawów choroby, ale również na analizie ich częstotliwości, czasu trwania oraz okoliczności, w których występują. Tylko rzetelna diagnostyka umożliwia dobranie skutecznych leków przeciwpadaczkowych i zapobiega wystąpieniu napadów padaczkowych w przyszłości.
W naszym centrum medycznym szybko umówisz się na wizytę z lekarzem. Skontaktuj się z nami pod numerem 12 333 777 1 lub skorzystaj z całodobowej rejestracji online!
Jak wygląda diagnostyka padaczki?
Rozpoznanie padaczki wymaga przeprowadzenia dokładnego wywiadu oraz serii specjalistycznych badań, które pozwalają określić typ napadów padaczkowych oraz ich przyczynę. Kluczowe znaczenie ma rozmowa z pacjentem oraz świadkami napadu, ponieważ szczegóły takie jak czas trwania ataku padaczki, jego przebieg czy towarzyszące objawy epilepsji mogą mieć istotny wpływ na dalsze postępowanie. W diagnostyce padaczki lekarz neurolog ocenia również ewentualne czynniki prowokujące, takie jak np. urazy głowy
W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się badanie neurologiczne, a następnie zleca dodatkowe procedury diagnostyczne. Jednym z najważniejszych narzędzi jest elektroencefalografia (EEG), umożliwiająca rejestrację czynności bioelektrycznej mózgu i wykrycie nieprawidłowych wyładowań. Pomocne są również badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa, które pozwalają uwidocznić zmiany strukturalne, np. guzy mózgu, wady rozwojowe mózgu czy ślady po przebytych urazach mózgu. Uzupełniająco wykonuje się także badania krwi w celu wykluczenia zaburzeń metabolicznych, infekcji lub innych stanów, które mogłyby odpowiadać za wystąpieniu napadów padaczkowych.
W niektórych przypadkach, gdy standardowe metody nie przynoszą jednoznacznych wyników, konieczne jest przeprowadzenie długoterminowego monitorowania EEG z zapisem wideo, które umożliwia precyzyjne rozpoznanie padaczki. Trafna diagnostyka jest kluczowa dla wdrożenia skutecznego leczenia padaczki i ograniczenia ryzyka dalszych napadów. Dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym możliwe jest nie tylko potwierdzenie choroby, ale także określenie jej przyczyny i zaplanowanie indywidualnej ścieżki terapeutycznej, która zwiększy szanse na ustąpienie napadów padaczkowych.
Leczenie farmakologiczne padaczki
Padaczka jest chorobą neurologiczną, która u większości pacjentów może być skutecznie kontrolowana za pomocą odpowiednio dobranych leków. Najczęstszym sposobem leczenia padaczki jest leczenie farmakologiczne, które pozwala zahamować nadmierne i nieprawidłowe wyładowania bioelektryczne w mózgu. Leczenie epilepsji rozpoczyna się zazwyczaj od monoterapii, czyli podania jednego leku przeciwpadaczkowego. Celem terapii jest nie tylko ograniczenie liczby napadów, ale także całkowite ich wyeliminowanie – zarówno jeśli chodzi o napady padaczkowe ogniskowe, jak i uogólnione drgawki. U wielu pacjentów odpowiednie leczenie farmakologiczne pozwala przerwać atak padaczkowy i znacząco poprawić jakość życia.
Wybór leków przeciwpadaczkowych zależy m.in. od rodzaju napadów, wieku pacjenta, chorób współistniejących oraz nasilenia objawów, takich jak bóle głowy czy zaburzenia świadomości. Jeśli mimo stosowania leków występują nadal regularne napady, pacjent może zostać zakwalifikowany do leczenia operacyjnego lub terapii wspomagających, takich jak stymulacja nerwu błędnego. Ta metoda polega na umieszczeniu specjalnego urządzenia, które za pomocą impulsów elektrycznych reguluje aktywność elektryczną mózgu, zmniejszając częstość napadów i ich intensywność.
W przypadkach, gdy mamy do czynienia z padaczką lekooporną, czyli taką, która nie reaguje na co najmniej dwie próby leczenia farmakologicznego, rozważa się alternatywne formy terapii. Należy pamiętać, że skuteczne leczenie epilepsji wymaga regularnych kontroli neurologicznych oraz dostosowywania terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta. Właściwie prowadzona farmakoterapia może znacząco ograniczyć ryzyko związane z występowaniem napadów padaczkowych i poprawić codzienne funkcjonowanie chorego.
Pierwsza pomoc podczas ataku padaczki
W przypadku ataku padaczki szybka i właściwa reakcja otoczenia może nie tylko zwiększyć bezpieczeństwo chorego, ale też pomóc przerwać atak padaczkowy i zapobiec poważnym powikłaniom. Osoba doświadczająca napadu – zwłaszcza gdy towarzyszą mu uogólnione drgawki lub utrata przytomności – wymaga spokoju, opieki oraz zabezpieczenia przed urazami. Niezależnie od przyczyny ataku, każda forma pomocy powinna być dostosowana do rodzaju napadu oraz jego intensywności.
Oto, co należy zrobić w przypadku napadu padaczkowego:
- Zachowaj spokój i zabezpiecz przestrzeń – odsuń twarde lub ostre przedmioty, które mogą spowodować uraz podczas drgawek całego ciała.
- Ułóż chorego na boku – jeśli to możliwe, zapobiega to zachłyśnięciu się śliną lub wymiocinami.
- Nie wkładaj niczego do ust – to jeden z najczęściej popełnianych błędów. Nie należy wkładać niczego do ust osoby podczas napadu, ponieważ może to spowodować obrażenia jamy ustnej lub doprowadzić do zadławienia.
- Nie powstrzymuj siłą ruchów ciała – napady padaczkowe ogniskowe lub uogólnione nie powinny być blokowane, ponieważ może to prowadzić do kontuzji.
- Kontroluj czas trwania napadu – jeśli atak epilepsji trwa dłużej niż 5 minut lub chory nie odzyskuje świadomości między napadami, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe.
- Pozostań z osobą do końca napadu – po jego zakończeniu chory może być zdezorientowany, mieć bóle głowy lub trudności z mówieniem.
Pierwsza pomoc w przypadku padaczki nie wymaga specjalistycznej wiedzy, ale odpowiedzialnego i świadomego działania. W niektórych przypadkach – np. gdy napad następuje po raz pierwszy, towarzyszy mu uraz głowy, występują objawy epilepsji nietypowe dla pacjenta lub mamy do czynienia z padaczką lekooporną – niezbędna jest natychmiastowa konsultacja lekarska. Właściwe postępowanie może uratować życie i ograniczyć skutki związane z występowaniem napadów padaczkowych.
Źródła:
J. Jędrzejczak, Padaczka stare i nowe wyzwania (2012). Dostęp: 21.03.2025
K. Owczarek, H. Rozenek, L. Michalak, Wybrane zagadnienia dotyczące jakości życia osób z padaczką (2007). Dostęp: 21.03.2025
M. Mazurkiewicz-Bełdzińska, M. Szmuda, M. Zawadzka, A. Matheisel, Współczesne leczenie drgawkowego stanu padaczkowego — algorytm leczenia i przegląd piśmiennictwa (2014). Dostęp: 21.03.2025
K. Rejdak, R. Rola, M. Mazurkiewicz-Bełdzińska, I. Halczuk, B. Błaszczyk, A. Rysz, D. Ryglewicz, Diagnostyka i leczenie padaczki u osób dorosłych — rekomendacje Polskiego Towarzystwa Neurologicznego (2016). Dostęp: 21.03.2025
K. Kurowska, E. Kimszal, C. Łukaszuk, E. Krajewska-Kułak, J. Śmigielska-Kuzia, L. Boćkowski, Epilepsja – podstawowe informacje, neuroobrazowanie oraz jakość życia osób z padaczką. Dostęp: 21.03.2025
