Odma płucna u dzieci to stan, który może wywołać duży niepokój u rodziców, zwłaszcza gdy pojawia się nagle i bez wyraźnej przyczyny. Obecność powietrza w jamie opłucnowej, czyli przestrzeni między płucami a ścianą klatki piersiowej, zaburza prawidłową mechanikę oddychania. Choć nie zawsze wymaga natychmiastowej interwencji, w niektórych przypadkach odma opłucnowa może stanowić poważne zagrożenie. Czy każdy ból w klatce piersiowej u dziecka powinien budzić obawy? W artykule przybliżymy, czym jest odma płucna, jak ją rozpoznać i co może ją wywołać. Wiedza na ten temat może pomóc w szybkim działaniu i wyborze właściwego leczenia.
Co to jest odma płucna i jak powstaje u dziecka?
Odma płucna, znana także jako odma opłucnowa, to stan, w którym do wnętrza jamy opłucnej – przestrzeni między opłucną trzewną a ścianą klatki piersiowej – przedostaje się powietrze. Obecność powietrza w przestrzeni opłucnowej powoduje ucisk na płuco, co może prowadzić do jego zapadnięcia i trudności w oddychaniu. W przypadku dzieci odma opłucnowa może mieć charakter samoistny (bez widocznej przyczyny) lub być wynikiem urazu klatki piersiowej, przebiegu choroby płuc albo interwencji medycznej, takiej jak biopsji płuca.
U najmłodszych – zwłaszcza u noworodków – odma opłucnowa może pojawić się jako powikłanie związane z zespołem zaburzeń oddychania lub z zapaleniem płuc, a także na skutek pęknięcia pęcherzyków powietrza. Odma opłucnowa samoistna u dzieci występuje rzadziej niż u dorosłych, ale zawsze wymaga uważnej obserwacji, gdyż jej przebieg może być zróżnicowany – od bezobjawowego po gwałtownie rozwijający się stan zagrożenia życia. Rodzaje odmy opłucnowej klasyfikuje się w zależności od mechanizmu jej powstania: odma opłucnowa zamknięta, otwarta, prężna (nazywana też odma prężna) czy jatrogenna, a to tylko niektóre z nich. Niezależnie od przyczyny, obecność powietrza w jamie klatki piersiowej zawsze wymaga dokładnej diagnostyki i oceny, czy np. wymaga leczenia zachowawczego, czy konieczne będzie usunięcie powietrza za pomocą procedur takich jak drenaż jamy opłucnowej.
Objawy odmy płucnej u dzieci – jak je rozpoznać?
Rozpoznanie odmy płucnej u dziecka może być trudne, ponieważ objawy bywają niespecyficzne i zależą od rodzaju odmy oraz stopnia jej zaawansowania. W przypadku odmy opłucnowej samoistnej objawy mogą pojawić się nagle, natomiast przy odmie pourazowej są często związane z wcześniejszym uszkodzeniem klatki piersiowej. U najmłodszych pacjentów, zwłaszcza noworodków, symptomy mogą być subtelne, dlatego kluczowa jest uważna obserwacja.
Najczęstsze objawy odmy opłucnowej, które mogą wystąpić u dzieci:
- Nagły, kłujący ból w klatce piersiowej, szczególnie nasilający się przy głębokim wdechu lub kaszlu.
- Duszność lub przyspieszony oddech – dziecko może mieć trudności z oddychaniem lub oddychać szybciej niż zwykle.
- Bladość powłok skórnych i sinica, zwłaszcza wokół ust i paznokci, będąca oznaką niedotlenienia.
- Osłabienie lub zniesienie szmeru oddechowego po jednej stronie klatki piersiowej – obserwowane w badaniu osłuchowym przez lekarza.
- Odgłos opukowy bębenkowy nad zajętą połową klatki piersiowej, świadczący o obecności powietrza w jamie opłucnowej.
- Niepokój, płaczliwość i zmęczenie – u młodszych dzieci mogą to być jedyne zauważalne objawy.
- U noworodków odma opłucnowa może objawiać się jako część zespołu zaburzeń oddychania, z towarzyszącym zasinieniem i obniżoną saturacją.
W przypadku odmy prężnej mogą wystąpić objawy ostrej niewydolności oddechowej, a nawet nagłego zatrzymania krążenia, dlatego każdy przypadek nagłego bólu w okolicy klatki piersiowej czy problemów z oddychaniem wymaga natychmiastowej konsultacji medycznej. Wczesne rozpoznanie objawów odmy płucnej jest kluczowe dla wdrożenia skutecznego leczenia i uniknięcia powikłań.
W naszym centrum medycznym szybko umówisz się na wizytę z lekarzem. Skontaktuj się z nami pod numerem 12 333 777 1 lub skorzystaj z całodobowej rejestracji online!
Diagnostyka odmy płucnej u dzieci
Prawidłowe i szybkie rozpoznanie odmy płucnej u dziecka wymaga zastosowania odpowiednich badań obrazowych oraz dokładnej oceny stanu klinicznego. W przypadku podejrzenia odmy opłucnowej podstawowym narzędziem diagnostycznym pozostaje rtg klatki piersiowej, które pozwala uwidocznić obecność powietrza w jamie opłucnowej oraz stopień zapadnięcia płuca względem klatki piersiowej. W przypadku wątpliwości lub potrzeby dokładniejszej oceny stosuje się tomografię komputerową, która z dużą precyzją pokazuje wielkość odmy, lokalizację zgromadzonego powietrza oraz ewentualne pęknięcia pęcherzyków powietrza.
U dzieci, szczególnie najmłodszych, coraz częściej wykorzystywane jest również usg klatki piersiowej, które może szybko i nieinwazyjnie potwierdzić obecność powietrza w przestrzeni opłucnowej. W przypadku odmy małej lub nietypowej lokalizacji zmiany, obraz może być niejednoznaczny, dlatego konieczna bywa konsultacja z doświadczonym specjalistą. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić inne choroby układu oddechowego, takie jak zapalenie płuc, przebicie ropnia czy powikłania związane z obturacyjną chorobą płuc. W przypadku odmy opłucnowej pourazowej szczególnie ważna jest ocena potencjalnych uszkodzeń klatki piersiowej oraz wnętrza jamy opłucnej.
W niektórych sytuacjach – na przykład przy podejrzeniu nawrotu odmy lub braku skuteczności leczenia – diagnostyka może być poszerzona o badania gazometryczne, które pozwalają ocenić stopień niedotlenienia i zaburzeń wentylacji. Niezależnie od metody, szybkie wykluczenie odmy lub jej potwierdzenie jest kluczowe dla bezpieczeństwa i życia pacjenta.
Kiedy dziecko powinno trafić do pulmonologa dziecięcego?
Wizyta u pulmonologa dziecięcego jest zalecana zawsze wtedy, gdy u dziecka wystąpiły objawy odmy opłucnowej lub istnieje podejrzenie jej nawrotu. Specjalista ten odgrywa kluczową rolę w dalszej ocenie funkcji płuc, identyfikacji przyczyny powstawania odmy oraz monitorowaniu postępów leczenia. Dziecko powinno zostać skierowane do pulmonologa, jeśli wystąpiła odma opłucnowa samoistna, szczególnie u pacjentów z wysokim wzrostem, astenią lub rodzinną historią podobnych przypadków, ponieważ mogą to być czynniki ryzyka nawrotów.
Konsultacja ze specjalistą jest również konieczna w przypadku odmy opłucnowej wtórnej, która może współwystępować z chorobami płuc takimi jak astma, zapalenie płuc, mukowiscydoza czy przewlekła obturacyjna choroba płuc. Pulmonolog ocenia wtedy nie tylko potrzebę leczenia odmy, ale także konieczność terapii choroby podstawowej. Szczególnie ważne jest to u noworodków i małych dzieci, u których odma może być objawem poważnych zaburzeń, takich jak zespół zaburzeń oddychania czy uszkodzenia płuc powstałe w wyniku urazu klatki piersiowej.
Do pulmonologa dziecięcego warto zgłosić się także wtedy, gdy dziecko po przebytej odmie nadal doświadcza duszności, kaszlu lub bólu w klatce piersiowej – mogą to być sygnały utrzymujących się zmian w jamie opłucnowej. Specjalista może wtedy zlecić dodatkowe badania, takie jak kontrolne rtg klatki piersiowej lub tomografia komputerowa, by ocenić stan płuc względem klatki piersiowej i wykluczyć obecność przylegających blaszek opłucnej lub przewlekłych uszkodzeń. W przypadku dzieci z nawrotowymi odmami lub podejrzeniem powikłań pulmonolog planuje także dalsze kroki diagnostyczne i terapeutyczne, w tym ewentualne leczenie chirurgiczne.
Ile trwa leczenie odmy płucnej u dzieci i jak przebiega?
Czas leczenia odmy płucnej u dzieci zależy od jej rodzaju, rozległości oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W przypadku małej odmy opłucnowej i łagodnych objawów możliwe jest leczenie zachowawcze, polegające na obserwacji i tlenoterapii, które pozwalają na stopniowe wchłanianie się powietrza z wnętrza jamy opłucnej. W takich przypadkach rekonwalescencja może trwać od kilku dni do kilku tygodni, a dziecko nie zawsze musi być hospitalizowane. Natomiast większa odma opłucnowa, szczególnie jeśli powoduje znaczne objawy oddechowe, najczęściej wymaga interwencji, takiej jak drenaż jamy opłucnowej, który umożliwia szybkie usunięcie powietrza z przestrzeni opłucnowej i ponowne rozprężenie płuca.
Drenaż opłucnej utrzymuje się zazwyczaj przez kilka dni – najczęściej od 2 do 7 – do czasu ustąpienia przecieku powietrza i całkowitego rozprężenia płuca. U dzieci z odmą opłucnową wtórną lub nawracającą, szczególnie w przebiegu chorób płuc, leczenie może być bardziej złożone i wymagać współpracy z pulmonologiem oraz chirurgiem klatki piersiowej. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy dochodzi do kolejnych epizodów odmy, rozważa się leczenie operacyjne, takie jak usunięcie opłucnej ściennej lub zabieg VATS (wideotorakoskopia), który zmniejsza ryzyko nawrotów.
Proces leczenia obejmuje również kontrolne badania obrazowe, takie jak rtg klatki piersiowej lub tomografia komputerowa, które pozwalają ocenić stan jamy opłucnowej i wykluczyć obecność zgromadzonych pęcherzyków powietrza. W trakcie terapii stosuje się również leki przeciwbólowe, a po ustąpieniu objawów zaleca się unikanie wysiłku fizycznego i regularną kontrolę stanu płuc względem klatki piersiowej. W przypadkach, gdy odma była związana z urazem lub chorobami płuc, czas leczenia może się wydłużyć w zależności od stopnia nasilenia objawów i reakcji na terapię. Każdy przypadek wymaga indywidualnego podejścia, a celem leczenia jest nie tylko przywrócenie prawidłowej funkcji oddechowej, ale także zapobieganie nawrotom i powikłaniom.
Źródła:
K. Wójcicka, E. Kołodziej – Odma opłucnowa samoistna u dzieci – opis przypadków (2013). Dostęp: 30.04.2025
O. Lopatin, A. Moskała, K. Woźniak, F. Bolechała – Analiza przypadków pourazowej odmy opłucnowej – wnioski z pośmiertnych badań tomograficznych dla rutynowej diagnostyki sekcyjnej (2019). Dostęp: 30.04.2025
WMAHSN, Manchester University NHS Foundation Trust, University Hospitals of North Midlands NHS Trust, z udziałem pacjentów – Postępowanie w przypadku odmy opłucnowej. Informator dla pacjentów. Dostęp: 30.04.2025
