Kardiomiopatia to poważna choroba mięśnia sercowego, która może rozwijać się przez długi czas bez wyraźnych objawów. Mimo prawidłowego rytmu serca, w tle może dochodzić do zmian zagrażających zdrowiu i życiu pacjenta. Utrzymujący się męczący kaszel, zawroty głowy czy zaburzenia pracy serca to sygnały, które wymagają uwagi. Czy wczesne rozpoznanie może zapobiec nagłej śmierci sercowej? Warto zrozumieć, jak funkcjonowaniu serca wpływa na cały organizm – i kiedy nie wolno tego ignorować.
Przyczyny kardiomiopatii – co może uszkadzać mięsień sercowy?
Kardiomiopatia to choroba mięśnia sercowego, której rozwój może mieć podłoże zarówno genetyczne, jak i nabyte. Uwarunkowane genetycznie zespoły, takie jak mutacje w obrębie białek sarkomeru czy desmosomów, odpowiadają za wiele przypadków kardiomiopatii przerostowej, rozstrzeniowej i arytmogennej kardiomiopatii prawej komory. Często jednak to czynniki środowiskowe i choroby współistniejące prowadzą do stopniowego uszkodzenia mięśnia sercowego. Zalicza się do nich m.in. zawał mięśnia sercowego, przewlekłe nadciśnienie tętnicze, choroby układowe, niedobory pokarmowe czy toksyczne działanie alkoholu, prowadzące do tzw. kardiomiopatii alkoholowej.
Istotną rolę odgrywają również czynniki ryzyka takie jak zakażenia wirusowe, autoimmunologiczne zapalenia czy nadmierny stres, który może przyczyniać się do zmniejszenie przepływu krwi w naczyniach krwionośnych. Należy pamiętać, że choroba może rozwijać się bezobjawowo, a jej przebieg bywa zróżnicowany w zależności od typu kardiomiopatii, co utrudnia wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia objawów.
Objawy kardiomiopatii – na co zwrócić uwagę?
Wczesne rozpoznanie kardiomiopatii odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu jej powikłaniom, takim jak niewydolność serca, udar mózgu czy nagła śmierć sercowa. Problem polega na tym, że choroba mięśnia sercowego przez długi czas może nie dawać jednoznacznych objawów, a pierwsze sygnały bywają mylnie interpretowane jako efekt stresu, zmęczenia lub braku kondycji. Dlatego warto zachować czujność i nie lekceważyć nawet pozornie błahych dolegliwości, zwłaszcza jeśli powtarzają się lub stopniowo się nasilają.
Do najczęstszych objawów kardiomiopatii należą:
- kołatanie serca – odczuwalne jako przyspieszone, nieregularne bicie serca, mogące świadczyć o zaburzeniach rytmu serca, takich jak migotanie przedsionków czy częstoskurcz komorowy,
- zawroty głowy i częste omdlenia – wynikające z nieprawidłowego przepływu krwi do mózgu, które mogą stanowić objaw nieprawidłowego rytmu serca,
- uczucie duszności i męczący kaszel – nasilające się podczas wysiłku fizycznego lub w pozycji leżącej, często towarzyszące niewydolności serca,
- ból w klatce piersiowej – niekiedy przypominający dolegliwości choroby wieńcowej, może być skutkiem przeciążenia mięśnia sercowego,
- obrzęki nóg, kostek oraz przewlekłe zmęczenie – związane z pogarszającym się funkcjonowaniem serca i zatrzymywaniem płynów w organizmie.
Objawy kardiomiopatii mogą wystąpić w każdym wieku – również u osób młodych, aktywnych i dotąd zdrowych. Warto zwrócić szczególną uwagę, jeśli podobne przypadłości występowały u innych członków rodziny, ponieważ niektóre typy kardiomiopatii mają podłoże genetyczne. Szybka reakcja i konsultacja kardiologiczna mogą pomóc w rozpoczęciu leczenia objawów na wczesnym etapie, zanim choroba spowoduje trwałe uszkodzenia mięśnia sercowego.
W naszym centrum medycznym szybko umówisz się na wizytę z lekarzem. Skontaktuj się z nami pod numerem 12 333 777 1 lub skorzystaj z całodobowej rejestracji online!
Rodzaje kardiomiopatii
Kardiomiopatia to niejednorodna choroba, obejmująca kilka typów uszkodzeń mięśnia sercowego, różniących się mechanizmem powstawania, objawami i rokowaniem. Podstawowy podział kardiomiopatii został opracowany przez Światową Organizację Zdrowia i obejmuje cztery główne typy. Znajomość ich charakterystyki ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozpoznania i leczeniu objawów.
Kardiomiopatia rozstrzeniowa to najczęściej diagnozowany typ kardiomiopatii. Charakteryzuje się poszerzeniem jam serca, zwłaszcza lewej komory, oraz obniżeniem jej kurczliwości. Prowadzi do niewydolności serca, zaburzenia rytmu serca, a w zaawansowanych przypadkach może być wymagany przeszczep serca. Kardiomiopatia rozstrzeniowa może być dziedziczna, ale bywa również skutkiem infekcji wirusowych, nadużywania alkoholu (kardiomiopatia alkoholowa), niedoborów pokarmowych czy powikłań po zawale mięśnia sercowego.
Kardiomiopatia przerostowa występuje głównie jako choroba uwarunkowana genetycznie, dziedziczona najczęściej w sposób autosomalny dominujący. Cechuje ją przerost mięśnia sercowego – często asymetrycznym przerostem przegrody międzykomorowej – który może prowadzić do zaburzenia pracy serca, migotania przedsionków i nagłej śmierci sercowej. U niektórych pacjentów występuje zwężenie drogi odpływu krwi z lewej komory serca. Mimo prawidłowego rytmu, serce nie jest w stanie przepompować wystarczającej ilości krwi.
Kardiomiopatia restrykcyjna to rzadki, ale groźny typ kardiomiopatii, polegający na ograniczeniu rozkurczu komór serca przy zachowanej funkcji skurczowej. W przebiegu kardiomiopatii restrykcyjnej serce nie może się prawidłowo napełniać krwią, co prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi i objawów niewydolności krążenia. Może być spowodowana chorobą układową, takią jak amyloidoza czy sarkoidoza.
Kardiomiopatia arytmogenna prawej komory (kardiomiopatia prawokomorowa) ten typ charakteryzuje się postępującym zastępowaniem mięśnia prawej komory serca przez tkankę tłuszczową i włóknistą. Efektem są groźne komorowe zaburzenia rytmu serca oraz zwiększone ryzyko nagłej śmierci sercowej, zwłaszcza u młodych osób aktywnych fizycznie. Choroba ta bywa uwarunkowana genetycznie i często rozwija się niezauważalnie.
Oprócz klasycznych form, wyróżnia się również mniej typowe postaci, takie jak kardiomiopatia niescalenia mięśnia lewej komory (LVNC) czy kardiomiopatia połogowa (PPCM). Zdarza się również nakładanie cech kilku typów, co utrudnia jednoznaczne rozpoznanie. W takich przypadkach szczególne znaczenie mają badania genetyczne, echo serca oraz rezonans magnetyczny. Prawidłowe rozpoznanie typu kardiomiopatii jest niezbędne, by wdrożyć skuteczne leczenie, zapobiec powikłaniom i poprawić funkcjonowanie serca na co dzień.
Jak przebiega diagnostyka kardiomiopatii – krok po kroku
Rozpoznanie kardiomiopatii wymaga kompleksowego podejścia, ponieważ objawy bywają niespecyficzne, a przebieg choroby może się różnić w zależności od typu kardiomiopatii. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie, które pozwala nie tylko wdrożyć leczenie objawów choroby, ale również zapobiec poważnym powikłaniom, takim jak niewydolność serca, udar mózgu czy nagła śmierć sercowa. Diagnostyka opiera się na wywiadzie medycznym, badaniu fizykalnym oraz zaawansowanych badaniach obrazowych i laboratoryjnych.
Pierwszym krokiem jest dokładna rozmowa z pacjentem i ocena czynników ryzyka – czy jest to np. uwarunkowana genetycznie kardiomiopatia przerostowa czy kardiomiopatia alkoholowa. Istotne są informacje o nagłych zgonach w rodzinie, przebytej infekcji, przewlekłych chorobach układowych, a także o przyjmowanych lekach.
Następnie wykonuje się echo serca, czyli badanie echokardiograficzne, które umożliwia ocenę budowy i funkcjonowaniu serca – w tym grubości ścian, wielkości jam, kurczliwości oraz obecności takich cech jak asymetryczny przerost, powiększenie komory serca czy zaburzenia kurczliwości. W razie potrzeby wykonywane jest także usg serca metodą przezprzełykową (TEE) lub z kontrastem.
Ważnym etapem jest także rtg klatki piersiowej, które może uwidocznić powiększenie sylwetki serca, płyn w jamie opłucnej czy cechy przekrwienia płuc. Dla oceny zaburzenia pracy serca i ryzyka nagłej śmierci sercowej stosuje się również 24-godzinne monitorowanie EKG (Holter), a także testy wysiłkowe i badania elektrofizjologiczne.
W bardziej zaawansowanych przypadkach wykonuje się cewnikowanie serca, rezonans magnetyczny oraz badania genetyczne – zwłaszcza gdy podejrzewana jest autosomalny dominujący mechanizm dziedziczenia lub uwarunkowane genetycznie zespoły. Diagnostyka może być też rozszerzona o biopsję mięśnia sercowego i laboratoryjne markery uszkodzenia mięśnia sercowego.
Prawidłowo przeprowadzona diagnostyka pozwala nie tylko określić typ choroby, ale także przewidzieć przebieg kardiomiopatii, dobrać odpowiednie leczenie i monitorować skuteczność terapii.
Leczenie kardiomiopatii – leki, zabiegi, styl życia
Terapia kardiomiopatii zależy od jej typu, stopnia zaawansowania choroby mięśnia sercowego oraz obecności powikłań, takich jak niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca czy zmniejszenie przepływu krwi w naczyniach krwionośnych. Leczenie obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i procedury inwazyjne oraz modyfikację stylu życia, które wspólnie mają na celu poprawę funkcjonowaniu serca oraz złagodzenie objawów.
W większości pacjentów stosuje się leki poprawiające pracę serca, takie jak beta-blokery, inhibitory ACE, antagoniści aldosteronu czy diuretyki. W przypadku migotania przedsionków lub innych zaburzeń rytmu, niezbędne może być włączenie leków antyarytmicznych lub przeciwkrzepliwych, chroniących przed udarem mózgu. U chorych z objawową niewydolnością krążenia ważne jest także leczenie objawów i kontrola ciśnienia tętniczego, poziomu elektrolitów oraz ograniczenie spożycia soli.
U niektórych pacjentów konieczne są zabiegi takie jak cewnikowanie serca, ablacja arytmii lub wszczepienie kardiowertera, który chroni przed nagłym zatrzymaniem krążenia. W skrajnych przypadkach, gdy inne metody zawiodą, rozważa się przeszczep serca. W przebiegu kardiomiopatii przerostowej stosuje się również specjalistyczne procedury, takie jak ablacja alkoholowa przegrody międzykomorowej.
Równie ważna jak farmakoterapia jest codzienna troska o zdrowie. Zalecane są: unikanie stresu, regularna, umiarkowana aktywność fizyczna (dostosowana do możliwości chorego), kontrola masy ciała oraz rzucenie palenia i rezygnacja z alkoholu – szczególnie istotne w przypadku kardiomiopatii alkoholowej. Dla poprawy jakości życia i spowolnienia rozwoju choroby kluczowa jest także dieta bogata w składniki odżywcze aby zapewnić wystarczającą ilości krwi dla wszystkich tkanek organizmu.
Leczenie kardiomiopatii wymaga indywidualnego podejścia – dobranego do konkretnego typu kardiomiopatii i stanu pacjenta – a także stałego monitorowania. Współpraca z zespołem kardiologicznym oraz konsekwentne przestrzeganie zaleceń to fundament skutecznej terapii i minimalizacji ryzyka poważnych powikłań.
Źródła:
K. Mizia-Stec, K. Wita, K. Gruszczyńska, M.T. Wybraniec, E.K. Biernacka, Ł.A. Małek, A. Szyszka, J.D. Kasprzak, E. Płońska-Gościniak, Ł. Szumowski, Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory we współczesnym obrazowaniu (2014). Dostęp: 08.04.2025r.
H. Watkins, H. Ashrafian, C. Redwood, Dziedziczne kardiomiopatie (2011). Dostęp: 08.04.2025r.
P.M. Elliott i wsp. (Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego), Wytyczne ESC dotyczące rozpoznawania i postępowania w kardiomiopatii przerostowej (2014). Dostęp: 08.04.2025r.
K. Miszalski-Jamka, J. Głowacki, Z. Kalarus, Niescalenie mięśnia lewej komory – coraz częściej rozpoznawana kardiomiopatia (2012). Dostęp: 08.04.2025r.
M. Marchel, Kardiomiopatia rozstrzeniowa — definicja, patogeneza, obraz kliniczny, postępowanie (2017). Dostęp: 08.04.2025r.
